Rize'de, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi (RTEÜ) Su Ürünleri Fakültesi öğretim üyeleri, TÜBİTAK destekli ‘Güneydoğu Karadeniz’de Mikro ve Nanoplastiklerin Dağılımı, Kompozisyonu, Kaynakları ve Ekolojik Etkileşimleri’ adlı proje ile Karadeniz'de mikroplastik kirliliğini araştırıyor. Proje Yürütücüsü Doç. Dr. Ülgen Aytan öncülüğündeki ekip, R/V Karadeniz Araştırma Gemisi ile Karadeniz'e açıldı. Projede; Sinop Karasu, Samsun Kızılırmak ve Yeşilırmak, Ordu Melet, Giresun Aksu, Trabzon Değirmendere ve Rize Fırtına nehirlerinin Karadeniz’e döküldüğü nehir ağzı ve kıyısal bölgelerden alınan deniz suyu ve sediman örnekleri incelenerek mikroplastiklerin kompozisyonu, dağılımı ve olası kaynakları araştırıldı. Proje kapsamında yürütülen deneysel çalışmalar ile mikroplastiklerin Karadeniz’de besin zincirinin işlevine etkileri değerlendirildi. Ekip, ileri görüntüleme ve analiz teknikleriyle plastiklerin olası kaynaklarını belirlemeye çalıştı.
KİLOMETRE BAŞINA 1 MİLYON MİKROPLASTİK
Araştırmanın ilk sonuçlarına göre; Karadeniz’de kilometrekare başına yaklaşık 1 milyon adet mikroplastik tespit edilirken, balık ve omurgasız canlıların bu kirlilikten etkilendiği belirlendi. Karadeniz'de ticari avcılığı yapılan balık türlerinin yüzde 50'ye varan oranlarında, midelerinde plastiğe rastlandı. Proje çıktıları, 'Sıfır Atık Mavi Projesi' kapsamında denizlere giren plastiklerin ve etkilerin azaltılması için gerekli önlemlerin alınmasında yerel ve ulusal ölçekte karar vericilere yol gösteri olacak. Proje sonuçlarının ayrıca Avrupa Komisyonu kararı ile yürürlüğe konulan ve Avrupa denizlerinde 'İyi Çevresel Durum'a erişilmesini hedefleyen 'Deniz Stratejisi Çerçeve Direktifi' kapsamında Karadeniz’de izlenmesi gereken mikroplastikler ve etkilerine ilişkin veri boşluğunun giderilmesine katkıda bulunacağı belirtildi.
'İNSAN SAĞLIĞI TEHDİT ALTINDA'
RTEÜ Su Ürünleri Fakültesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Ülgen Aytan, Karadeniz'de mikroplastik kirliliğini araştırdıklarını belirterek tespit edilen kirliliğe nehirler, balıkçılık aktiviteleri, kıyısal yerleşim derin deniz deşarjları, özellikle kıyılardaki çöp boşaltma alanlarının neden olduğunu belirlediklerini söyledi. Karadeniz’de yakalanan, ticari avcılığı yapılan balıkların midelerini incelediklerinde hemen hepsinde mikroplastiklere rastladıklarını anlatan Yrd. Doç. Dr. Aytan, "Sadece plajik balıklar için değil, bentik bölgeye yakın olarak yaşayan balıklarda, omurgasız canlılarda da mikroplastik tüketimi tespit edildi. Bunları tüketmek yoluyla da insan sağlığı tehlike altında, fakat işin boyutları henüz bilinmiyor. Biz şu an mevcut durum tespiti yapıyoruz ve bu anlamda ilk bilgileri sağlıyoruz. Yerel yönetimler ulusal ve uluslararası ölçekte karar vericilere yardımcı oluyoruz. Denizel ortama giren çöpleri azaltmak ve etkilerini ortadan kaldırmak adına çok önemli bir çalışma yapıyoruz" dedi.
'PALAMUTUN YÜZDE 50'SİNİN MİDESİNDE MİKROPLASTİK'
Yürütülen araştırmada özellikle nehir vadilerine ve deniz kıyısına yapılan kontrolsüz çöp deşarjları ve doldurma faaliyetlerinin, Karadeniz’deki plastik çöplerin önemli bir kaynağı olduğunu söyleyen Yrd. Doç. Dr. Aytan, "Proje sonuçlarına göre Güneydoğu Karadeniz’de kilometrekare başına yaklaşık 1 milyon adet mikroplastik bulduk. Karadeniz’de en sık rastladığımız mikroplastikler sentetik kıyafetlerin yıkanması sonucu kanalizasyon yolu ile denizlere ulaşan mikrofiberler ve büyük boyutlu plastiklerin parçalaması sonucu oluşan mikro parçacıklar. Karadeniz’de yaşayan balıkların ve omurgasız canlıların da bu kirlilikten etkilendiğini tespit ettik. Hamsilerin yüzde 20’si, istavritlerin yüzde 13’ü, palamutların yüzde 50’si, zarganaların yüzde 10’u, lüferlerin yüzde 12’si, mezgitlerin yüzde 10’u ve barbun balıklarının yaklaşık yüzde 20’sinin midesinde plastiğe rastladık. Bu rakamlar Karadeniz ekosisteminin sağlığının ne denli bozulmuş olduğunun bir göstergesi. Tüketim alışkanlıklarımızı değiştirmez ve karar vericiler tarafından gerekli önlemler alınmazsa, Karadeniz’deki plastik kirliliği ve etkilerinin artması kaçınılmaz" diye konuştu.
Kaynak: DHA
10.09.2019
